BLIŽI SE 28. JUNI: IMA LI REPUBLIKA SRPSKA 320 MILIONA KM ZA VRAĆANJE DUGA?

U kakvom su stanju javne finansije u RS-u, i dalje je tema kojom se pitaju i ekonomisti, ali i zabrinuti građani.

Podsjećamo, juna ovaj entitet treba do 28. juna da isplati ogromnih 320 miliona maraka.

U toku ovog mjesece emituje se više emisija obveznica i trezorskih zapisa, a pažnju javnosti zaokupila je rasprava o izvršenju budžeta za prethodnu godinu. U opoziciji kažu da je stanje gore nego što je javno prikazano, piše Federalna.

Budžetski okvir RS-a za 2022. iznosio je 4,46 milijardi KM. Prema riječima ministrice finansija Zore Vidović (SNSD), a i konsolidovanom izvještaju o budžetu, prihodi su bili 3,68 milijardi, a rashodi oko 3,8 milijard – a deficit je, prema njenim riječima, manji nego u susjedstvu.

Iz opozicije stižu optužbe da je stanje mnogo gore, nego što je to prezentovano. Navode i da je Fiskalno vijeće, na koje se ministtrica Vidović poziva, u svom izvještaju navelo da je deficit u budžetima mnogo veći.

“Budžetski deficit je izvjestan. On iznosi čak 466 miliona KM. o konsolidovanom deficit nije ispoštovano, tvrdi SDS-ova entitetska zastupnica Mirjana Orašanin.

Dodaje Orašanin da u skladu sa izvještajem, koji je imao veći deficit, pravila nalažu da budžet za narednu, to jeste ovu godinu bude planiran sa suficitom, što sada nije urađeno. Vlast napominje da je situacija dobra, najavljuje nove investicije i redovno servisiranje svih obaveza.

“RS stoji stabilno i pored blokada koje čine američka i britanska ambasada”, poručuje entitetski predsjedni Milorad Dodik (SNSD).

Ekonomski analitičari napominju da je, bez obzira na sav vanredni priliv novca u 2022. godini, entitetska vlast bila rastrošna, te da je nedopustiv ovoliki deficit.

“Priliv po osnovu indirektnih poreza je nesrazmjerno veliki i odnio je neplaniranih 550 miliona KM u budžet RS-a. Ako je bio deficit od 460 milona, onda bi to moglo biti preko milijarde”, ističe ekonomski analitičar Zoran Pavlović.

Pavlović kaže da su to ogromna sredstva za ovako malu ekonomiju kao što je u RS-u, te da je tolika razlika nedopustiva po svim standardima.

Premijer Republike Srpske izjavio je da se razmatra ideja formiranja Banke Republike Srpske na način da se integrišu Banka Srpske koja je u stečaju i Investiciono-razvojna banka RS. Šta je namjera vlasti i koliko je realna ova ideja s obzirom na to da je spor između UKIO banke i Banke Srpske vraćen na početak?

Osnivanjem banke koja bi bila u vlasništvu Republike Srpske na finansijskom tržištu izbjeglo bi se, prema riječima predsjednika Vlade, ucjenjivanje pojedinih banaka koje navodno ne žele da ulažu u RS. Smatra se i da bi se postojanjem takve banke uticalo na visinu kamatnih stopa koje su sada kod istih banaka više u RS nego u Federaciji BiH.

“Naša želja je u narednom periodu da kroz stečaj riješimo pitanje i Srpske banke i mi smo i na Vladi razmatrali tu situaciju da na neki način zamolimo Sud da odradi svoje procedure isključivo po zakonu ali samo da ubrza vezano za stečaj Srpske banke. Mi u tom slučaju bi išli na varijantu da formiramo Banku RS”, rekao je premijer RS Radovan Višković.

Banka Republike Srpske nastala bi integrisanjem Banke Srpske u stečaju i Investiciono razvojne banke. No Stečaj u Banci Srpske ne može biti okončan dok se ne završi spor koji ima sa litvanskom UKIO bankom, koja je, takođe, u stečaju u Litvaniji. UKIO banka tužbom od Banke Srpske potražuje oko 38 miliona KM, a Banka Srpske kontratužbom od UKIO banke 114,5 miliona KM. Viši privredni sud je poništio presudu koju je 2022. godine Privredni sud donio u korist Banke Srpske i vratio proces na početak. Stečajni upravnik Banke Srpske nije želio govoriti o ovoj temi. Osim što se postavlja pitanje kako bi izvršna vlast uticala na sudsku, upitno je i kako bi upravljala bankom poznajući prethodna iskustva.

“I da se završi kako će država sa njom upravljati. Vidjeli smo primjere Kristal banke i Razvojne banke koja je vršila službeni platni promet u RS i niz drugih banaka. S razlogom smo ih morali prodati jer je loše poslovano i kršio se zakon. S razlogom je MMF natjerao Vladu RS da se njeni ministri povuku iz velikog kreditnog odbora IRB-a, Zato što se vidjelo da su krediti davani podobnima da ti krediti nikada nisu vraćeni jer su imali loše obezbjeđenje”, kaže za BHRT Siniša Vukelić, glavni urednik portala Capital.ba.

Potez kojim se pokazuje da je vlast u panici, mišljenja su sagovornici. Izjava je plasirana u vrijeme kada vlast novim emisijama obveznica pokušava prikupiti sredstva za dug sa Bečke berze i to po visokim kamatnim stopama.

“Nema para, nema kreditora izvana jer je suviše veliki rizik. Pokušali su kod Kineza, Kinezi traže državne garancije neće budžet u deficitu i prije svega javna preduzeća koja su takođe u minusu. Prema tome nemaju para i onda hajmo ponovo da stvaramo novu klijentelističku liniju”, ocijenila je ekonomska analitičarka Svetlana Cenić.

“Znamo da je Banka Srpske propala, da li to znači da se pravi nova banka koja je predodređena za propast. Iako znamo da je vlast zapravo ta koja je upropastila tri banke u RS držeći i u njima je izgubljeno preko 400 miliona KM javnog novca, dakle depozita javnih vladinih institucija”, kaže predsjednica Narodnog fronta Jelena Trivić.

Banka Srpske ranije je bila u vlasništvu entiteta. Vlada ju je dokapitalizovala sa 30 miliona KM nakon što ju je 2013. preuzela od litvanske UKIO grupacije. Nakon samo 4 godine od preuzimanja, Banka Srpske je otišla u stečaj.