U jednom tihom zaljevu Finske, koji je poprilično skriven, nalazi se već neko vrijeme tanker “Eagle S”, dugačak koliko i dva fudbalska terena. Iza ove naizgled obične scene krije se brod koji je izazvao politički i bezbjednosni potres širom Evrope.

 

 

Evropske zemlje intenzivno rade na razvoju novih strategija za borbu protiv ruske “flote iz sjenke” nakon niza incidenata u Baltičkom moru. Ova flota starih i sumnjivo osiguranih tankera omogućava Moskvi da zaobiđe sankcije i nastavi sa izvozom nafte, čime osigurava ključne prihode za svoje vojne napore u Ukrajini.

 

 

U jednom tihom zaljevu Finske, koji je poprilično skriven, nalazi se već neko vrijeme tanker “Eagle S”, dugačak koliko i dva fudbalska terena. Iza ove naizgled obične scene krije se brod koji je izazvao politički i bezbjednosni potres širom Evrope.

 

 

Finske vlasti zaplijenile su ovaj tanker u decembru 2023. godine tokom jedne akcije. Sumnjalo se da je tanker sabotirao podvodni energetski kabl koji povezuje Estoniju i Finsku.

 

 

U trenutku zapljene, “Eagle S” je prenosio 100.000 barela nafte iz Sankt Peterburga, a ovaj događaj označio je novu etapu u prikrivenom sukobu između Rusije i Zapada.

 

 

Nakon ovog incidenta, evropske zemlje su započele tajne pregovore o širem planu zapljene tankera koji transportuju rusku naftu iz Baltičkog mora, otkrili su diplomate i zvaničnici Evropske unije.

 

 

Trenutno se rade nacrti zakona koji bi omogućili pravne osnove za ovakve operacije. Među predloženim mjerama su primjena međunarodnog prava za zapljenu brodova zbog ekoloških pretnji ili optužbi za pirateriju.

 

 

Ako te opcije ne budu izvodljive, pojedine zemlje razmatraju uvođenje sopstvenih nacionalnih zakona kako bi omogućile zapljenu brodova u međunarodnim vodama.

 

 

„Blizu 50% sankcionisane trgovine ruskom naftom prolazi kroz Finski zaljev“, izjavio je estonski ministar spoljnih poslova Margus Cahkna. „To je ozbiljna prijetnja – kako po životnu sredinu, tako i po našu podvodnu infrastrukturu“.

 

 

Cahkna je naglasio da zemlje možda ne mogu blokirati cijeli zaljev, ali postoji niz opcija za veću kontrolu i odlučnije djelovanje.

 

 

 

Kako „flota iz senke“ podriva sankcije

 

 

Godine 2022. Evropska unija je zabranila uvoz ruske nafte i u saradnji sa G7 uvela cjenovni limit za izvoz ruske nafte na svjetska tržišta. Ove mjere imale su za cilj da smanje ruske prihode posle invazije na Ukrajinu. Ipak, Rusija je pronašla načine da zaobiđe sankcije.

 

 

Njena takozvana „flota iz sjenke“ – zastarjeli tankeri s nejasnim vlasništvom i osigurani kod sumnjivih osiguravača – omogućila je Moskvi da nastavi sa izvozom. Ova flota sada čini oko 17% svjetske flote tankera i prevozi čak 80% ruske nafte.

 

 

Baltičko more postalo je ključna arterija ovog ilegalnog prometa. Tankeri se pune ruskom naftom u lukama poput Ust Luge kod Sankt Peterburga, a zatim plove kroz Finski zaljev i Baltičko more prema svetskim okeanima.

 

 

Prema podacima istraživačkih centara, tokom 2022. godine, čak 348 tankera iz ove flote isplovilo je iz baltičkih luka, prevozeći naftu u vrijednosti koja pokriva trećinu ruskog godišnjeg vojnog budžeta.

 

 

„Bez suočavanja sa flotom iz sjenke, Zapad u suštini omogućava Rusiji da zadrži glavni izvor prihoda“, upozorio je Isak Levi iz Centra za istraživanje energije i čistog vazduha. Dodao je da ovaj prihod direktno finansira vojne operacije Moskve, omogućavajući Kremlju da dodatno eskalira rat u Ukrajini.

 

 

 

Prikrivene pretnje infrastrukturi

 

 

Pored izbjegavanja sankcija, “flota iz sjenke” se povezuje sa nizom sabotaža i napada na kritičnu infrastrukturu.

 

 

Profesor pomorske bezbjednosti Kristijan Biger sa Univerziteta u Kopenhagenu istakao je da brodovi poput “Eagle S” predstavljaju potencijalnu prijetnju, podsećajući na niz incidenata u Baltičkom moru od 2022. godine. „Ono što sada vidimo jeste eskalacija“, rekao je. „Možemo očekivati još više napada, kako na morsku, tako i na kopnenu infrastrukturu“.

 

 

 

Strategije za zaustavljanje tankera

 

 

Evropske zemlje razmatraju kako da reaguju na brodove ove flote koji slobodno plove njihovim vodama i izbjegavaju sankcije. Prijedlozi uključuju tri glavne strategije:

 

 

Zapljena zbog ekoloških pretnji – Većina ovih tankera je starija od 15 godina, sklona kvarovima i predstavlja ozbiljan rizik od izliva nafte.

 

 

Primjena zakona o pirateriji – Zaplena brodova koji ugrožavaju podvodnu infrastrukturu, poput oštećenja energetskih i komunikacionih kablova.

 

 

Nacionalni zakoni – Uvođenje propisa koji bi omogućili zapljenu brodova. Na primer, tankerima bi moglo biti naloženo da koriste osiguranje kod proverenih osiguravača, što bi omogućilo zapljenu brodova osiguranih kod sumnjivih kompanija.

 

 

Sve ove mjere bi se provodile u saradnji sa Evropskom unijom. Zvaničnici priznaju da nije moguće zaustaviti svaki brod “flote iz sjenke”, ali tvrde da je čak i usporavanje njihovog rada značajan korak. „Svaki dan kašnjenja predstavlja trošak za Rusiju“, rekao je jedan zvaničnik.

 

 

 

Pravne i logističke prepreke

 

 

Incident sa “Eagle S” taknerom osvjetljava pravne i logističke izazove ovih operacija. Iako je brod prvobitno zaplijenjen zbog sumnje na sabotažu podvodnog kabla, kasnije je utvrđeno da posada nije namjerno ušla u finske vode. Sada vlasnik broda tuži Finsku, tvrdeći da je incident bio izvan teritorijalnih voda zemlje.

 

 

Prema međunarodnom pravu, zemlje imaju pravo da djeluju unutar svojih teritorijalnih voda. Međutim, izvan te granice pravo slobodne plovidbe postaje dominantno, što čini zapljenu pravno i logistički složenom.

 

 

Uprkos izazovima, baltičke zemlje – Estonija, Letonija i Litvanija – sarađuju na donošenju zajedničkih zakona i mjera na nivou EU. Litvanija već razvija zakon koji bi omogućio zapljenu brodova čak i u ekonomskoj zoni van teritorijalnih voda zemlje.

 

 

„Brodovi pod sankcijama ne bi smjeli slobodno da plove bez posledica“, izjavila je litvanska ministarka odbrane Dovil Šakalien. Zvaničnici EU takođe razmatraju mogućnosti za unapređenje legitimiteta ovih akcija kroz transparentne standarde i koordinaciju na nivou EU.

 

 

Evropski lideri poručuju da, iako su pred njima veliki izazovi, ove mjere su ključne za smanjenje ruskih prihoda i zaštitu evropske bezbjednosti.

 

 

 

(SB)

(542)

FINANSIRA PUTINOVU RATNU MAŠINERIJU: Ovo je evropski plan za zapljenu ruske “flote iz sjenke”