Odlazak junaka partizanskih filmova i Miloševićevog režimskog umjetnika

Velimir Bata Živojinović bio je jugoslovenski i srpski pozorišni, televizijski i filmski glumac. Na filmskom platnu je debitovao 1955. godine u filmu Pesma sa Kumbare.

Glumio je u više od 280 filmova i televizijskih serija. Snimao je filmove u kojima je igrao glavne uloge na prostorima svih bivših jugoslovenskih republika. Jedan je od rodonačelnika takozvanog „Crnog talasa” u jugoslovenskom filmu, nastalog početkom šezdesetih, u kojima je kontinuirano nastupao sve do kasnih sedamdesetih godina.

Paralelno s njima, igrao je i u tzv. partizanskim filmovima u kojima se proslavio tokom 60-ih i 70-ih, a jedan od njih, Valter brani Sarajevo, mu je donio veliku popularnost u Kini. Osim glume, uporedno se bavio i politikom. Od početka devedesetih godina bio je poslanik Socijalističke partije Srbije u nekoliko mandata, a 2002. godine bio je kandidat SPS-a na republičkim predsjedničkim izborima u Srbiji. Smatra se najvećim srpskim glumcem, sa najviše uloga.

Na premijeri filma Bitka na Neretvi

Živojinović je rođen u selu Koraćici, podno planine Kosmaj, kao treće i najmlađe dijete u skromnoj službeničkoj porodici. Otac Dragoljub „Baja”, radio je kao sudski izvršitelj u Opštinskom sudu u Mladenovcu, a majka Tiosava „Tinka”, bila je domaćica koja se kasnije zaposlila u kovnici novca u Beogradu. Dve starije sestre, Nadežda „Nada” i Stanka „Cale”, davale su mu konstantnu i bezrezervnu podršku od najranijih dana. Još dok je bio beba, sestra „Cale” ga je prozvala „Bata” i tako je za cijeli život ponio nadimak po kome će biti poznatiji nego po pravom imenu.

Prvi razred osnovne škole je završio u Koraćici, u osnovnoj školi koja se nalazila tik uz njegovu rodnu kuću. Zatim je školovanje nastavio u Beogradu, gde su mu roditelji dobili službu i nastanio se na Vračaru, u Mileševskoj ulici u donjem dijelu „Crvenog krsta”, nedaleko od Kalenić pijace, gdje će provesti najveći dio svog života. Rano djetinjstvo prekinuto Drugim svjetskim ratom obeležila su velika razaranja i nemaština.

Svoj talenat za glumu otkrio je sa 15 godina, zahvaljujući reditelju Soji Jovanović koja ga je pozvala da se pridruži Akademskom pozorištu u Beogradu, gdje je povremeno radio kao scenski radnik, a ponekad i kao statista. Do tada potpuno nepoznat umjetnički svijet potpuno ga je očarao i zarobio. Upravo tada je shvatio da je gluma poziv kojim će se baviti cijelog života. Umjesto klasične gimnazije, pohađao je naizmjenično srednje glumačke škole u Nišu i Novom Sadu.

Na četvrtoj, poslednjoj godini srednje glumačke škole u Novom Sadu, pokušao je da se upiše na Pozorišnu akademiju u Beogradu ali je bio odbijen, baš, kao i sljedeće godine nakon završetka srednje škole.

Tih godinu dana se bavio najrazličitijim poslovima kako bi preživio. Radio je kao milicioner, moler, stolar i kao izvršitelj u opštini Vračar. Kasnije, kao već potpuno ostvaren glumac, nekoliko puta je u intervjuima potvrdio da su mu to sve bila dragocjena iskustva koja je zdušno koristio u tumačenju uloga. Iako je u to vrijeme dobio ponudu za stalni angažman od Crnogorskog narodnog pozorišta u Titogradu, uz majčinu podršku i na njeno insistiranje, odlučio je da ponovo konkuriše na Pozorišnoj akademiji.

Konačno je primljen iz trećeg pokušaja 1954. godine, kada započinje jedna od najvećih i najuzbudljivijih glumačkih karijera na ovim prostorima. U Beogradskom dramskom pozorištu, koje se tada zvalo „Savremeno pozorište”, igrao je više godina, i u tom periodu je imao po 300 angažmana godišnje.

Po sopstvenom priznanju, u okruženju izuzetne generacije glumaca koja je tada nastupala (Ljuba Tadić, Rade Marković, Olivera Marković, Mihajlo Mika Viktorović, Đuza Stojiljković i drugi) nije imao mnogo šanse da se istakne u matičnom pozorištu.

Bata Živojinović je više volio pozorište od filma, iako je u njemu igrao samo nekoliko godina. Njegov filmski debi iz 1955. godine u filmu Pjesma sa Kumbare reditelja Radoša Novakovića bio je početak izuzetno plodne karijere.

Živojinović je, bez sumnje, odigrao više filmskih uloga od bilo kog glumca u istoriji jugoslovenske kinematografije. Kontinuiranu filmsku karijeru, zbog koje napušta pozorište, započeo je epizodama u Vlaku bez voznog reda iz 1959. godine i Ratu iz 1960. godine. Oba navedena ostvarenja je režirao Veljko Bulajić, u čijim će skoro svim kasnijim filmovima Bata Živojinović igrati glavne uloge.

Oženio se 1960. godine svojom velikom ljubavlju, dvadesetogodišnjom Julijanom (Lulom), s kojom će dobiti dvoje djece, sina Miljka 1961. godine i kćerku Jelenu 1964. godine. Vjenčani kum im je bio Batin kolega iz Savremenog pozorišta na Crvenom Krstu, glumac Miodrag Popović Deba. Po sopstvenom priznanju, supruga Lula, s kojom će provesti 55 godina u skladnom braku, predstavljala mu je najveći oslonac tokom plodne i naporne dugogodišnje karijere, praćene čestim i dugim odsustvima od kuće.

Uloge Bate Živojinovića nisu bile samo velike, već i raznovrsne. Glumio je i heroje i zlikovce i lako je prelazio iz uloge glavnog u ulogu sporednog lika. Tokom šezdesetih se filmovima poput Kozare (1962), Tri (1965) (za koje je nagrađen na Filmskom festivalu u Puli), Operacije Beograd (1968), i Bitke na Neretvi (1969) ustoličio kao jedna od najvećih zvijezda kinematografije bivše Jugoslavije, ali je zenit njegove popularnosti došao tokom 1970ih filmovima sa tematikom Drugog svjetskog rata. Jedan od najpoznatijih njegovih filmova iz ovog perioda je Valter brani Sarajevo iz 1972. godine, koji je postigao veliki uspjeh u Kini, gde je Živojinović i danas popularan. Tokom 1980ih Živojinović je parodirao na svoju sliku akcionog heroja ulogama u nizu lakih komedija.

Tokom perioda vladavine Josipa Broza Tita snimio je veliki broj partizanskih filmova, i bio je, kako je sam isticao u medijima, dobar prijatelj sa doživotnim predsjednikom SFR Jugoslavije Josipom Brozom Titom. Živojinović je bio aktivan član vladajuće političke stranke Saveza komunista Jugoslavije u SFR Jugoslaviji. 1990. izabran je za narodnog poslanika u Narodnoj skupštini Republike Srbije.

Od 1991. je aktivan na političkoj sceni kao član Socijalističke partije Srbije. U septembru 2002. je bio kandidat Socijalističke partije Srbije na izborima za predsjednika Srbije. Međutim, Slobodan Milošević, predsjednik SPS kome je u to vrijeme suđeno u Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu, podržao je kandidata Srpske radikalne stranke Vojislava Šešelja.

Živojinović je bio inicijator, osnivač i prvi predsjednik Udruženja filmskih glumaca Srbije, takođe je bio i direktor filmskog programa Slobodarskih svečanosti u Sopotu.

Bata Živojinović je poznat po svom bliskom prijateljstvu sa hrvatskim glumcem Borisom Dvornikom. Živojinović i Dvornik su se 1991. odrekli jedan drugog u nizu otvorenih pisama, u gestu koji je bio viđen kao simbolika raspada SFRJ. 2004. je javljeno da su njih dvojica pokušala da se pomire. Pomirili su se 2006. putem video linka između Splita i Beograda. Živojinović je izjavio „posljednjih godina nije bilo mržnje između nas”, a Dvornik se nadovezao da je to bio „samo nesporazum”.

Bata Živojinović je preživio srčani udar 17. oktobra 2006. Tri godine kasnije je imao gangrenu koju je sanirao na Kubi, da bi mu se opet povratila povredom noge na snimanju svog poslednjeg filma Led 2011. godine- Posle pretrpljenog moždanog udara 4. jula 2012. godine, oporavljao se u Selters Banji kod Mladenovca.

Preminuo je u Bolnici Sveti Sava u Beogradu 22. maja 2016. godine.

Politički rad

Od 1990. godine aktivan je u Socijalističkoj partiji Srbije (SPS).

Biran je za narodnog poslanika u ukupno pet saziva Narodne skupštine Republike Srbije. Od prvog skupštinskog saziva iz 1991. godine, formiranog nakon prvih višepartijskih izbora održanih u decembru 1990. godine, biran je još četiri puta, i to, nakon republičkih skupštinskih izbora, održanih 1992, 1993, 1997 i 2000. godine, sa neprekidnim mandatom od ukupno dvanaest godina, sve do izbora održanih u decembru 2003. godine — kada se povukao iz politike.

Bio je predsjednik Komisije za predstavke i žalbe Narodne Skupštine, neprekidno, u vremenskom periodu od 1992. godine do 2000. godine.

1991. godine istakao se razumnim i kompromisnim stavom prilikom studentskih protesta.

Kao predstavnik SPS-a, na izborima održanim 2002. godine bio je kandidat za predsednika Srbije i osvojio je oko 120.000 glasova.

Iako je bio na izbornoj listi svoje partije, nakon vanrednih izbora za Skupštinu Srbije održanim decembra 2003. godine potpuno se povukao iz politike.

(48)