O čovjeku kome se i danas dive ali ga i preziru širom bivše Jugoslavije, Gavrilu Principu, ispričane su mnoge priče, neke od njih su i teroije zavjera kojima su na Balkanu, poznato je skloni svi. Ipak malo je poznat život njegove porodice nakon atentata i Prvog svjetskog rata u tada Kraljevini Jugoslaviji. Donosimo vam zvaničan dokument (koji nikada nije bio objavljen i dugo je bio čuvan kao tajna u Arhivu Dvora) koji daje odgovor na pitanje šta se dogodilo sa porodicom Princip i kako su živjeli nakon oslobođenja od Austrougara!
Telegraf.rs je ekskluzivno došao do dokumenta iz Arhiva Dvora, koji je zaveden pod brojem 110-16 (prethodno je ovaj dokument čuvan u Arhivu Jugoslavije), a dugo je skrivan od očiju javnosti jer se u njemu može videti težak položaj oca, majke i braće Gavrila Principa u Kraljevini Jugoslaviji.
Baš pod ovim brojem 110-16 zavedeno je pismo Petra Principa (oca Gavrila) kralju Jugoslavije Aleksandru I Karađorđeviću u kojem on preklinje za pomoć “svog gospodara” jer kako kaže prepušten je na milost ili ne sudbini, a njegova dva sina (braća Gavrila) nisu dorasla da izdržavaju svoju kuću i porodicu!
Petar je bio prost čovjek – seljak, a porodica Princip,nakon završetka Drugog svetskog rata živjela je u bedi i jedva je preživljavala.
Pismo koje je Petar napisao kralju Ujedinitelju Jugoslavije najverovatnije napisao je jedan od činovnika u Sarajevu, budući da je otac Gavrila Principa bio nepismen.
U Arhivu Dvora nema pisanog traga (dokumenta) koji bi mogao pokazati kako je i da li je kračj Aleksandar uslišio molbe starog i iznemoglog Principa, već, piše samo da je Karađorđević mimo protokola pomogao Principove i dao im određena sredstva za živt.
Prema istorijskom zapisu Gavrilo Princip poslednji put bio je kod svojih roditelja oko Svetog Save (27. januara) 1914. godine i tada je navodno, majci pričao o Žerajiću, posjetama njegovom grobu, o Srbiji i njenom demokratizmu, o kralju Petru, srpskim liberalima, o parlamentu, o seljacima kojima pripada zemlja i td.
Tužna i jeziva sudbina Principovih zadesila je i Gavrilovu majku Mariju (zvana Nana) koja je nadživjela sina punih trideset godina, a u Drugom svjetskom ratu, ustaše su spalile kuću Principovih, zaklali Gavrilovog brata, ljekara Nikolu, a stara Nana je morala u bijeg kao i u ustanku 1875—78. Umrla je u noći između 12. i 13 jula 1945. u 87. godini života.
Gavrilo Princip bio je zatočen u samici, gde je polagano umirao od gladi i bolesti, prebijan sistematski, bukvalno svakodnevno. U vlažnim ćelijama, punim pacova, na golim daskama obitavali su robijaši u zloglasnom Terezinu, pa i sam Princip.
Nešto, što je prije bilo splačina nego čorba robijašima je dijeljeno svaki treci dan, a Gavrilo Princip je dobijao hranu tek svaki peti dan. Mučen je zvjerski na raznorazne načine, a “specijalitet” zatvora bilo je mučenje Gavrila Principa tako što bi ga stavili u drveno bure u koje je prethotno bilo zakucano mnoštvo velikih eksera, pa bi ga kotrljali u takvom buretu dok bi se veliki ekseri zabadali u Gavrilovo izranjanjeno mlado tijelo!
Pismo Petra Principa kralju Aleksandru I Karađorđeviću koje je napisano 28. februara 1922. godine u Sarajevu prenosimo vam u cjelosti:
“Njegovom Veličanstvu Kralju Aleksandru I Karađorđeviću
Gospodaru, poznavajući tvoju brigu za sinove ove zemlje, a o čemu sam se uverio u toku minulih ratnih godina – slobodan sam uputiti Tebi moju molbu.
Moj sin Gavrilo Princip, kao što je poznato, izgubio je život 1914. godine oslobađajući svoju napaćenu domovinu od jednog tiranina.
Jednog imam sada u vojsci gdje služi svojoj otadžbini, a drugi kao učenik radi u jednoj beogradskoj juvelirskoj radnji.
Kraj mene ovde imam dva nedorasla sina koji nisu u stanju da me izdržavaju te sam pod starost ostavljen na milost i nemilost sudbini. Zbog čega sam prinuđen da te zamolim gospodaru za makakvu pomoć koja bi mi omogućila opstanak u današnjim teškim prilikama.
U nadi da će mi molba biti uslišena ostaje mi da gajim ljubav prema svom gospodaru, njegov ponizni podanik”.
(52)