SJEVERNI POL SE POMJERA PREMA EVROPI: Da li je moguće da Zemlja gubi ravnotežu?

Poput čigre, Zemlja se okreće oko svoje ose, svaki dan jedanput. Zemljina osovina je, međutim, nevidljiva: riječ o vertikalnoj liniji koja našu planetu drži u ravnoteži.

Osovina se pruža od Јužnog pola do Sjevernog pola. Ona traži oslonac, zanosi se – tačka u kojoj prolazi kroz Zemlju osciluje. Na djelu je više različitih sila: vjetrovi, okeanske struje, oscilacije vazdušnog pritiska i debalans u unutrašnjosti Zemlje djeluju sa svih strana.

Klimatske promjene pojačavaju zanošenje ose obrtanja, tvrde geofizičari u naučnom časoppisu “Science Advanced.” U uslovima globalnog zagrijavanja glečeri se otapaju, što utiče na promenu raspoređenosti masa na Zemlji, a samim tim izbacuje našu planetu iz ravnoteže.

Nasini naučnici predvođeni Surendrom Adkarijem tvrde da se Sjeverni pol trenutno pomjera ka Evropi za 15 centimetara godišnje. Sve do 2000. godine, Sjeverni pol se pomjerao prema Grenlandu, oko 20 metara za 100 godina, što je vjerovatno bila posljedica ledenog doba: otapanje ogromnih ledenih masa u Sjevernoj Americi izazvalo je spuštanje nagiba Zemljine ose rotacije.

Odakle iznenadna promjena kursa?

Naučnici vjeruju da su našli odgovor na to pitanje. Oni smatraju da su razlozi otapanje glečera na Grenlandu i na Antarktiku i voda koja se sakupila na kopnu. Planeta Zemlja se usljed otapanja velikih ledenih pokrivača, masa glečera na Antarktiku i na Grenlandu smanjila, a voda se djelimično izlila u okeane.

Od 2003. godine preraspodjeljena je ogromna količina vode, što je uticalo na zanošenje Zemljine ose okretanja ka istoku. Autori se prilikom iznošenja ovakve teze pozivaju na mjerenja dva satelita Grejs (Gravity Recovery and Climate Experiment) koji kruže oko Zemlje na visini od oko 300 kilometara. Oni registruju Zemljine privlačne sile: mjesta sa jačom silom teže ubrzavaju sonde. Dobijeni podaci o promjenama sile teže poslije 2003. dobro su se uklopili u teoriju o pomijeranju Sjevernog pola, pišu naučnici.

Poklapanje je “potpuno zadivljujuće“, kaže Bernhard Štajberger iz Helmholcovog centra u Potsdamu, koji, inače, nije učestvovao u istraživanju. “To nije nešto čega treba da se plašimo“, dodaje Đijanli Čen, sa Univerziteta Teksasa u Ostinu (SAD). Njgova mjerenja su potvrdila tezu o pomjeranju osovine pod uticajem otapanja leda.

Premještanje pola ka istoku ne odvija se, međutim, pravolinijski. Vjetrovi, okeanske struje i oscilacije vazdušnog pritiska utiču na to da Zemljina osovina neprestano kruži – njeni polovi se kreću gotovo kružnom putanjom prečnika oko 17 metara. “Te sile, dakle, imaju mnogo snažniji uticaj“, kaže Florijan Zajc, geodeta sa Tehničkog univerziteta u Minhenu.

Međutim, otapanje leda očigledno određuje glavni smjer kružnog pomjeranja Sjevernog pola: kružeći, osovina se pomjera prema istoku. Neki drugi uticaji bi, međutim, još više mogli da da izbace Zemlju iz ravnoteže. U njenoj unutrašnjosti se premještaju džinovski mjehurovi otopljenog kamena, koji su, međutim, toliko žitki, da će se njihovo dejstvo ispoljiti tek poslije više hiljada godina.

Ispod površine Afrike i ispod Pacifika seizmičkom tomografijom otkrivena su dva takva mehura, koja su se tokom miliona godina najzad stabilizovala blizu ekvatora. Međutim, u pradavna vremena, pretpostavljaju naučnici, oni su potpuno izbacili Zemlju iz ravnoteže.

(Global CIR/RTRS)

(6)